( " Người đàn bà xa lạ " - Ivan Kramskoi,)
Bức tranh.
Trạch An -Trần Hữu Hội
-Hình như cậu thích tranh ?
Luận nhìn quanh xem câu hỏi ấy phát ra từ đâu, khi biết chắc là
từ ông già bất động trên chiếc xe lăn, Luận cúi đầu chào kính rồi nói:
-Vâng, cháu có thích thật, nhưng …chỉ ngắm thôi chứ chưa hề mua
một bức nào !
-Tại sao?
-Tranh giống như phụ nữ đẹp nhưng kiêu kỳ, muốn đến với họ thì
phải có tiền, mà cháu thì nghèo!
Một tràng cười phát ra từ chiếc xe lăn. Âm thanh dòn dội váo các
ngóc ngách của quán vắng, làm Luận thấy
rờn rợn.
-Sao hả Bác?
-Hai mươi hai năm trước tôi cũng nói câu này, nhưng là nói với một
người phụ nữ.
Luận rụt rè:
-Dạ…
Lại im lặng, im lặng như mọi khi. Chỉ còn tiếng nhạc nhè nhẹ.
Hơn sáu tháng nay, Kể từ ngày ra tòa chia tay với người vợ gần
mười lăm năm chung sống không lấy gì làm hòa thuận, đều đau nhất của anh trong
cuộc ly hôn này là không dành được quyền nuôi đứa con ! Anh trở thành một kẻ
độc thân ở tuổi bốn mươi ba ! Luận chọn quán cà phê này trú thân, ngoài căn nhà
trọ chật hẹp, cũng ấm cúng vì nó thích hợp với mẫu người cô độc như anh. Quán
này cũng thế, sâu, hẹp nhưng ấm áp, vắng và nhiều tranh…Chủ quán, một thiếu
phụ, chỉ xuất hiện khi có khách vào, pha
cà phê xong là biến mất, còn lại ông già bất động trên chiếc xe lăn, ngồi trầm
tư như thế suốt ngày, hiếm khi nghe ông nói gì,
ông ở đó như một pho tượng, khách vào, ra không hề nghỉ đến sự hiện hữu
của ông !
Luận cũng quen dần và cảm thấy những bức tranh trên tường ý nghĩa
hơn cả sự tồn tại im lìm đó !
Hôm nay, pho tượng ấy đột ngột mở lời khi anh đang lơ đãng ngắm
bức tranh chép lại của Levitan, “ Ngày nắng”.Treo gần
cửa ra vào.
-Cậu biết gì về hội họa?
-Dạ hầu như không biết chút gì !
Lại một tràng cười….
Luận bối rồi không vì kiến thức ít ỏi của minh mà vì câu hỏi đến
từ một người mà anh vừa mới đây thôi, cảm thấy thú vị, tò mò…
-Tôi cũng đã nói như cậu !
-Với ai ạ?
-Bà ấy! Chủ nhật này cậu có đến đây không ?
-Thưa.. ngày mai ?
-Ngày mai là chủ nhật rồi à? Tôi quên mất ngày tháng ! Ừ, ngày
mai cậu đến chứ?
-Dạ vâng, cháu đến, buổi
chiều được không Bác?
-Được.
Lại im lặng, một khoảng lặng mênh mông….
oOo
Người đàn bà rời mắt khỏi giá vẽ, ngước mắt nhìn người khách vừa
vào phòng :
-Ông muốn mua tranh ?
Người khách trung niên bối rối :
-Tôi muốn một bức sơn dầu, khoảng 0m70- 0m90.
-Vậy là ông cần kích cỡ hơn tác giả và trường phái?!
Người đàn ông bối rối chưa
biết nói gì thì một câu hỏi tiếp, lạnh
lùng:
-Ông không thích hội họa?
-Thời trẻ tôi có thích, nhưng chưa bao giờ có đủ tiên để mua một
bức tranh nào!
Một nụ cười thoảng nhẹ trên
đôi môi người phụ nữ:
-Thế sao?!
-Bà hỏi gì ạ?
-Như vậy rồi ông không tìm hiểu gì về tranh, về hội họa nữa ư?
-Vâng, hoàn toàn không biết gì!
-Tôi không nghỉ thế, ít ra
thì ông biết thích tranh sơn dầu…
Câu nói như khuyến khích người đàn ông mạnh dạn thêm một chút:
-Tôi thích tranh sơn dầu về tỉnh vật hoặc chân dung . Với tôi,
màu sắc vẫn là chính .
Người phụ nữ cười thành tiếng:
-Khó cho ông rồi, những phòng chép tranh chỉ chép toàn tranh phong
cảnh để dễ bán. Ông có muốn đặt một bức theo ý mình không? Khá lâu mới lấy và giá
tiền cũng cao hơn .
-Vâng thế cũng được, tôi không vội, miễn là đẹp.
Người phụ nữ nhìn vào mắt
ông. Đôi mắt buồn của người đàn ông góa vợ mười sáu năm nay bổng xuyến xao pha
chút trìu mến, khiến người đàn bà bối
rối, lãng tránh bằng cách lật những bức tranh mẫu trong cuốn album dày cộm…
oOo
-Bức tranh đầu tiên tôi đặt là một giỏ hoa, chép theo mẫu của
Rachel Ruysch. Treo đối diện cửa sổ thứ nhất đó.
Luận nhìn theo hướng ông già vừa nói. Bức tranh vẽ giỏ hoa với
màu nền tối, nhưng những đóa hoa thì rực rỡ …trắng nhạt và hồng. Mặc dù treo
đối diện, ngang với cửa sổ, vẫn không sáng lên được bao nhiêu!
-Rồi những bức kế tiếp…Tôi đến phòng tranh thường hơn.
-Những bức tranh trong quán này đều do bà ấy vẽ, thưa bác?
-Ừ, trong hơn một năm, bà ấy chỉ vẽ cho tôi. Bà ấy tự chọn mẫu,
còn tôi , tôi thì chỉ cần được đến đó,
ngồi xem bà ấy vẽ.
-Bác đã trở thành…người giàu ?
-Tiền bán căn nhà của tôi ở Đà Nẵng, Mua lại căn nhà này, mở cái
quán cho con gái, tôi vẫn còn tiền để
sống. Những bức tranh chép bây giờ không còn là một cài gì quá cao để tôi không
thể mua nổi ! Nhưng cái chính là do… bà ấy vẽ. Ông già khoa tay quanh tường…Được
mười một bức thì bà ấy không vẽ nữa !
Luận nhìn ông già định hỏi, nhưng gương mặt của ông già đã chìm
trong một nỗi buồn vừa ập đến sau câu nói. Quán như trống trải hơn, tối hơn và
im lặng hơn…
Bên ngoài cửa sổ, chiều xuống
trên dàn hoa pháo, nơi cánh cổng
nhà bên cạnh.
Im lặng , Luận nhìn vu vơ
những bức tranh…
-Tôi có chuyện phải về Đà Nẵng, mười hai ngày sau trở lại thì bà
ấy đã chết, bà ấy bị Ung thư đại tràng giai đoạn cuối trước khi tôi đến đó. Một
căn nhà nhỏ trong hẻm sâu, nơi đứa con trai
đã có gia đình ở cùng bà ấy. Cậu ta trao cho tôi một bức tranh :
-Mẹ tôi bảo trao lại cho ông và dặn ông thay khung cho bức tranh.
Luận bật hỏi và lập tức đưa mắt nhìn bức “Người đàn bà xa lạ “
của Kramskoi treo đối diện:
-Bức tranh nào ạ?
-Không có ở đây, “Bà ấy” ở trong phòng của tôi. Khi thay khung,
tôi thấy bức thư của bà ấy.
Im lặng lại bao trùm căn phòng, Luận nhìn những bức tranh giờ như những mảng màu loang
lỗ quanh tường, mắt anh không tập trung được vào một chổ nào. Khi quay lại nhìn
ông già, anh có cảm giác như ông đã ngủ, đầu gục xuống lọt vào đôi vai
gầy…Luận rụt rè đến bên tấm thân bất động:
-Bác có …khỏe …không ạ ?
Ông già ngẩng đầu nhìn Luận, gương mặt ông như nhão ra với những
giọt nước mắt. Tiếng nói của ông bất ngờ vang lên, rõ ràng, tương phản với vẻ
yếu ớt của cơ thể:
-Nếu tôi trao toàn bộ tranh cho cậu, cậu có đồng ý không?
-Sao, Bác không thích nữa à?
-Tôi vẫn quý chúng như những đứa con, nhưng tôi phải vào Viện Dưỡng
Lão !
-Ở đâu ạ?
-Ở Long Thành, Tôi có cô em tu ở một ngôi chùa dưới ấy. “Viện mồ
côi” thì đúng hơn
-Thế con gái bác, chị ấy?
-Tôi làm khổ nó đủ rồi. Từ ngày bị tai biến, mười sáu năm nó phải
chăm sóc tôi, không nghỉ chi đến chuyện chồng con, nó trở thành gài già khi nào
không hay! Giờ nó gặp một Việt kiều góa vợ, tôi muốn nó xuất cảnh theo chồng.
oOo
Cuối cùng thì chiếc xe chở hàng thuê cũng vào được con hẻm chật
chội nơi căn phòng trọ. Hai ngày bận rộn với việc tháo gở, đóng gói cẩn thận
những bức tranh, Luận ở trong tâm trạng ray rứt, mâu thuẫn. Phần thì xót xa với
hoàn cảnh của ông già, đàng khác, anh mừng vì
bổng dung lại có được những bức tranh….Nghỉ đến chuyện phải treo những
bức tranh này lên bức tường nham nhở của phòng trọ mà não lòng.
Không nôn nóng với những bức đã thấy hàng ngày trong quán,
anh hồi hộp dặt bức tranh “Người thiếu
phụ đợi chết” lên bàn. Báu vật của ông già là bức chân dung một người phụ nữ
trạc ngoại tứ tuần, chính là người đã chép lại những bức tranh. Bức tranh thật
đẹp, trong không gian dịu dịu của buổi
xế chiêu, một gương mặt phụ nữ
trong chiếc mủ len màu nâu trùm kín đầu, bên khung cửa sổ, đôi tay
khoanh hờ hững, ánh sáng chếch tôn lên
chiếc mũi thanh tú.” Bà ấy đây sao !” Luận buột miệng không hoàn toàn là bởi nét
đẹp của người thiếu phụ mà do đôi mắt
buồn , đăm chiêu của người phụ nữ vẫn hài hòa được với đôi môi mỏng, mĩm cười như
khinh bạc thách thức.
Một linh cảm nơ hồ đều gì đó thật buồn, thật xót xa ập đến trong
tâm hồn Luân làm anh xao xuyến lo âu khi chợt nhớ lại lời ông già:
-Tôi đã “sống” với bà ấy hơn hai mươi năm. Giờ thì tôi không cần
gì nữa, Tôi vào viện mồ côi nhưng rồi cũng sẻ không phiền ai… Bức thư vẫn ở
đằng sau bức tranh. Cậu cứ giữ lấy tất cả, tôi không nở đốt nó !
Luận run run lật úp bức tranh, mở lưng tìm lá thư.Một tờ giấy gấp tư, như được dán vào khung vải:
oOo
Ngày … tháng … năm 1993.
Này, người đàn ông vô duyên
!
Tôi đã nghĩ như thế từ khi gặp ông, cho đến lúc này, hơn một
năm và trong những ngày cuối cùng của
đời mình, khi những tế bào ung thư đã di căn và hủy hoại hầu hết các bộ phận
trong cơ thể, gây nên những cơn đau thật khủng khiếp! Tôi vẫn gọi ông như
thế.”người đàn ông vô duyên”.
Trước hết, tôi cảm ơn ông đã đi xa đúng lúc để tôi không
ray rứt vì sao không có ông bên cạnh, không ngóng đợi trông mong như những ngày
ông thỉnh thoảng bận việc, không đến phòng vẽ .
Tôi gọi ông là người đàn
ông vô duyên bởi: Ông đến và làm tôi xao lòng khi vừa phát hiên ra căn bệnh
chết người một tuần lễ. Tôi quyết định không phẫu thuật hay đều trị vì nó đã
ở giai đoạn cuối. có nghĩa là tôi không
còn sống được bao lâu!
Trong đôi mắt ông từ lần
gặp đầu tiên ấy, tôi đọc được một đều là Tôi sẽ yêu ông, và ngược lại.
Nhưng ông có thấy vô duyên
không khi không hề có đoạn kết trọn vẹn cho
cuộc tình này. Ông vẫn không biết gì, nhưng tôi, tôi biết sẽ phải xa ông khi
tình yêu vừa đến! lẽ ra lúc này chính
tôi phải nhận lấy hai chữ “vô duyên” nhưng tôi vẫn gọi như
vậy, bởi nó mang nghĩa định mệnh cho cả hai chúng ta. Vâng, đó là một định
mệnh!
Bức tranh náy tôi vẽ cho
người đàn ông vô duyên của tôi, bức tranh duy nhất tôi vẽ chứ không chép. Hai tháng
sau khi đã trải qua lo âu, sợ hải tột cùng…Thật lạ, tôi lại trở nên bình thản,
chấp nhận ngày nó đến. Tôi đặt tên cho bức tranh là”Người thiếu phụ đợi chết”.
Hãy nhìn màu xám nhạt của bầu trời, ông sẻ thấy…Ông cũng cứ gọi như thế nhé.
Thông thường, người bị ung
thư, đều trị bằng phương pháp Hóa trị đều rung hết tóc, tôi không hóa trị, nhưng tôi muốn ở trong tâm
trạng thường trực đối mặt với căn bệnh khi vẽ, chiếc mủ len trùm kín đầu có làm ông hình dung được đều đó không?!
Không biết lúc nào thì cái
chết đến để giãi thoát cho tôi khỏi những cơn đau! Ôi. tôi tiếc biết mấy những
phút giây gần gũi bên ông, êm đềm quá, yên bình quá… sẽ không bao giờ có được
nữa!
Đau quá! Tôi… tôi… vĩnh biệt ông thôi…!Người đàn ông
vô duyên.
Luận vẫn cầm là thư trong tay, với lòng dạ bần thần. Anh muốn
nhanh chóng tìm đến ngôi chùa nào đó ở Long Thành, nói với ông già rằng anh sẽ
thay con gái ông chăm sóc ông, cùng ông sống những tháng ngày còn lại với các bức
tranh…Nhưng anh vẫn ngồi bất động, hình
ảnh ông già ở nơi nào đó gục đầu thì thào :
“Tôi…tôi đến với bà đây, chờ nhé.”như rõ mồn một trong dầu anh!
Sài Gòn , ngày 20 tháng 3 năm 2014.
Trạch An –Trần Hữu Hội.
