Vui
buồn đời thợ ảnh phần VI:
Chụp hình chui.
Có một thời kỳ, những công việc mà người
la phải làm đễ mưu sinh, đẽ tồn tại…bị gọi là chui, lậu: Nấu rượu chui, bàn
thuốc chui, mổ heo chui…Bị cho là chui là lậu vì tất cả mọi ngành nghề có thể
sinh nhai đều được quy về Hợp Tác Xã, Tập thể…! Nhưng rồi không bao giờ hiệu
quả, thế nên có những người làm hiệu quả hơn bằng cách đi thẳng tới người có
nhu cầu, thỏa mãn cho họ…mà không qua htx, tập thể thì bị cho là chui.
Sau đàm cưới, tôi cũng vẫn ngày hai buổi
lên cửa hàng ảnh ngồi tám linh tinh, nhậu lai rai…một cách nhảm chán. Phải có
thu mới có lương, cửa hàng luôn vắng hoe nên tất cả mấy anh em không biên chế
như tôi, hai cô bé: kế toán, thủ kho…là nhân viên hợp đồng ăn lương theo doanh
thu…gần như không có lương!
Một buổi tối, tôi dang ngồi với Lam trước
hàng hiên thì có hai bạn trẻ vào, chào hỏi thân tình, vì tôi đã từng sống nhiều
năm nơi địa phương này…qua câu chuyện, Hòa, người bạn trẻ cho tôi biết là họ
sắp thành hôn, muốn tôi chụp hình đám cưới cho họ. Tôi không mấy hào hứng vì cứ
chụp xong là về nộp cho cửa hàng ảnh, mà lâu lâu mới có một đám nên cũng chẵng
có gì gọi là thu nhập! Tôi nhận, nhưng nói với Hòa:
- Ừ, anh sẽ chụp đàm cưới hai em, nhưng
ngày mai, Hòa lên cửa hàng đăng ký. Đáng ra là phân công một ai đó trong cửa
hàng, nhưng em cứ nói lá muốn anh Sinh chụp hình nhé.
Ngày mai, Hòa đến cửa hàng rồi ngao ngán
trở về nhà tôi, kề lại chuyện cửa hàng buộc phải xem giấy Đăng ký kết hôn của
hai người, đăng ký chụp bao nhiêu tấm, đóng tiền cọc 2/3 cho cửa hàng và cuối
cùng là đơn xin tổ chức làm đám cưới tại nhà có tổ. thôn xác nhận !
Hòa là dân chuyên khai thác gỗ chui.
Quanh năm sống trong rừng, khi nào có gỗ thì chuyển trong đêm về Phan Rang,
mướn xe chui, đi thẳng vào Sài Gòn, Nha Trang…Cứ đến cơ quan, gặp người của cơ
quan là dị ứng.
- Chụp hình đám cưới mà hỏi em chụp bao
nhiêu kiểu! ai biết! Anh coi lo cái vụ đó dùm em, anh cứ chụp thoải mái, một
đời một lần mà…
Tôi cười nói với Hòa:
- Ừ, thôi đễ lát nữa anh lên nói lại với
cửa hàng…
Hòa móc ví, lấy hai tờ máy cày màu xanh
50 đồng ( Hồi này thường gọi là hai mươi lăm ngàn) đưa cho tôi:
- Anh cầm một trăm, nếu có cần đóng tiền
gì anh đóng cho em…
Tôi đứng dậy nhét tiền lại vào túi áo
Hòa:
- Thôi khỏi, anh đăng ký dùm thì đâu phải
đóng tiền trước, chụp xong thanh toán luôn.
oOo
Hòa chào chúng tôi rồi về, dân khai thác
gỗ lậu lúc nào cũng nhiều tiền, nghề này nguy hiểm và bấp bênh, có gan liều
lĩnh mới dám làm, cũng không ít kẻ lên voi nhưng sau một lần bị bắt thì sạt
nghiệp, may thì thoát tù nhưng nợ nần…còn nếu tù thì cũng vài năm …Nhưng thu
nhập thì cao nhất trong các nghề!
Chiều tôi lên cửa hàng, trách các cô kế toán
và thủ quỷ sao khó khăn làm chi cho khách hàng sợ. sau họ không đến…
- Thì hồi giờ vậy mà anh Sinh, họp khi
nào cũng phê bình tụi em, lỡ có người làm đám cưới chui, không xin phép địa
phương, bên công an họ báo lại tụi em lãnh đủ sao?!
- Ai lại đi đám cưới chui?
- Có anh, nhiều người không có hộ khẩu,
hay hộ khẩu nơi khác đến đây lấy vợ. Xã đâu có cho đăng ký…phải làm chui.
- Thôi, đám cưới này ở gấn nhà anh, đễ
anh chụp. không sao đâu.
Thu, kế toán cửa hàng, nhìn Vân thủ quỷ
rồi ngập ngừng:
- Anh Sinh, Hay là anh khỏi bào cáo với
anh Mượn cửa hàng trưởng. cứ lấy máy đèn đi chụp rồi nộp chừng hai chục kiểu
cho có thôi, còn bao nhiêu anh lấy mà sống chừ có vợ rồi mà dính hoài cái cửa
hàng này thì chết đói! Bọn em con gái, ở nhà cũng buồn, lên ngồi chơi rồi về ăn
cơm nhà, có lương hay không lương gì cha mẹ cũng nuôi…Anh Mượn làm hay không
làm cũng có tiêu chuẩn gạo, lương… vì biên chế công nhân viên. Bọn em không nói
thì anh Mượn và phòng chẵng biết gì!
- Lỡ Mượn nó ghé lại cửa hàng rồi thấy
máy đèn thiếu thì sao?
- Cả tháng chưa ghé một lần anh lo gì,
hơn nữa là mình cũng báo cáo chụp đám cưới được hai chục kiểu mà!
Nhắc dến máy và đèn ở cửa hàng, tôi ngao
ngán, nay bị đổi, mai bị ông này xin, mốt bị ông nọ mượn nên chỉ còn ba cái máy
không ra gì, ống kính halo, cho ra hình nhờ nhờ, không dám chụp ngược sáng dù
là ánh sáng cửa sổ!
Toàn quan chức trên huyện mượn nên cửa
hàng trưởng chẵng dàm từ chối!
Hôm đó tôi về nhà, phân vân với đề nghị
của Thu. Chụp đám cưới của Hòa không báo cáo, xem như chui. Nhưng nếu tôi có
máy ảnh, không dùng máy của cửa hàng thì yên tâm hơn vì chất lượng hình ảnh
nhất dịnh phải khác. Cha chung không ai khóc nên máy móc cửa hàng từ lâu đã
không ra gì, làm sao tạo được uy tín với khách hàng!
Mua máy thì ngoài tầm tay của vợ chồng
tôi, nợ đám cưới chưa trả xong!Tôi nghĩ tới bộ máy đèn cho cháu, nếu còn thì
cũng đỡ!
Chiều hôm sau tôi dến nhà một người bạn,
cũng là Giáo viên, từng làm chụp hình kiếm thêm thu nhập trước cải tạo nhiếp
ảnh. Dự tính lá hỏi mượn một cái máy. Ánh, tên người bạn, vui vẽ:
- Mình còn tới hai máy, một máy Canon và
một máy Yashica. Ông thích cái nào mình cho ông mượn nhưng đừng cho ai biết là
của mình, cứ nói đại là mới mua…
- Ừ, Khùng hay sao mà nói của Ánh!
Tôi mừng lắm, Ánh nói là nếu cần thì cho
mượn đèn flass luôn, nhưng đèn nảy hơi bất tiện là phải cắm điện, có kèm thêm
cuộn dây 20m. Chụp gì ngoài 20m thì không xài đèn được!
Tôi nghĩ đến những cái đèn xài bình acccu
và pin của cửa hàng, dù sao cũng tiện hơn đèn xài diện như của Ánh!
Tôi cảm ơn Ánh rồi mượn cài máy Yashica,
máy này chỉ một tốc độ là 125s Khẩu độ tối đa có thể mở ống kình đến 1.4, được
cái là Ống kính loại máy này rất nét, sắc và chi tiết, nhưng khi về nhà tôi rất
lo vì với những cái flass hiện cửa hàng đang có, nếu máy mở thêm được tốc độ
chậm hơn 125, 60 hoặc 30s thì tốt hơn, đèn rất yếu!
Một nhóm học sinh của Lam đến chơi, thấy
tôi đang cầm máy ảnh, một bé gái nói:
- Ông ngoại em có một cái máy ảnh của Mỹ,
hồi ông làm sở Mỹ còn lại, hiên nay không dùng nên ông ngoại muốn bán, mà hình
như nó bị hư, cậu em nói bấm không được!
Tôi hỏi bé có nhớ tên cái máy không, bé
không nhớ! Tôi doán chừng là máy Canon QL 17. dân thợ ảnh gọi đùa là Quốc Lộ
17, loại máy này còn nhiều giữa dân trước đây làm sở Mỹ, máy này có một cái
khóa nằm ngay nút bấm, lắc qua là mở, lắc lại là khóa như khóa an toàn của súng,
Tôi nghĩ, nếu mua một cái máy, khi chụp hình, dù là chui, cũng hay hơn là cứ
mỗi lần chụp phải đi mượn, Lỡ mất mát hư hỏng rất phiền, có đều tiền đâu mà mua
đây!!!
Đêm đó tôi nằm cứ tơ tưởng đến cái Quốc
Lộ mặc dù chưa thấy mặt mũi nó thế nào! Thấy tôi trằn trọc không ngủ, cứ dậy
hút thuốc hoài, Lam hỏi:
- Sao vậy, có chuyện gì trên cửa hàng à?
- Không, anh muốn mua cái máy ảnh để làm
kiếm tiền phụ với lương của em, mà không biết xoay đâu cho ra tiền! Hôm qua, bé
gì học trò em nói là ông ngoại nó có cái máy ảnh muốn bán, nếu bàn thì theo anh
cũng rẽ thôi vì nó đang bị bấm không được, xem như hư!
- Vậy mua về làm sao chụp?
- Anh đoán là nó không hư mà bị khóa, mai
anh qua coi lại, nếu quả thực vậy, ống kính còn trong, anh hỏi rồi xoay tiền
sau!
Sáng ra, tôi ngồi cùng Lam uống trà mà
trong đầu không quên được cái máy ảnh. Vội vàng đạp xe qua nhà bé gái học trò
của Lam. Ông ngoại bé ngạc nhiên.
- Chào Thầy, Thầy ghé chơi hay có việc
chi không?
Từ ngày lập gia đình cùng Lam, tôi được
học sinh và một số phụ huynh gọi bằng thầy!
- Dạ, chào chú. Con nghe chú có cài máy
ảnh muốn bán phải không chú?
- Nó hư rồi thầy ơi, tụi nhỏ nó làm xe
kéo quanh xóm, không biết đâu rồi..
Ông vào trong kiếm một lát rồi đem ra,
tôi đoàn dúng, cái Canon QL 17. Tôi cười mở khóa rồi bấm, lên phim bấm mấy lần:
- Không phải hư mà nó bị khóa chú ạ, nó
khóa chỗ này nẻ…
Tôi nhìn ống kính, trong và xanh lớp màu
cản quang, mừng lắm:
- Chú đính bán bao nhiêu vậy?
- Tôi tính đi sửa lại, lâu lâu chụp cho
mấy cháu…Thầy cần thì thôi tôi bàn cho thầy, một chỉ đó thầy !
Tôi hơi choáng, dúng già trị nó còn
nguyên xi thì cũng hơn một chỉ, nhưng đằng này cháu ông ấy đã làm xe, kéo lê la
khắp nơi mà bàn một chỉ là quá cao, tôi cười nói với ông:
- Đúng ra nó cũng tới một chỉ hoặc hơn,
nhưng còn mới kia chú ạ.
- Vậy thầy tình bao nhiêu?
- Chú đễ lại cho con năm phân thôi nghe,
hai mươi lăm ngàn là được rồi chú.
- Tôi đễ cho thầy đó.
- Nhưng chú cho con chụp mấy kiểu thử máy,
rồi gởi lại cho chú, nếu hình tốt, mai con ghé lại đưa tiền, lấy máy.
- Cũng được, thầy chụp đi.
Tôi lấy trong túi ra một đoạn phim, ráp
vào máy, bấm ông ấy mấy kiểu, rồi ra ngõ chụp mấy cháu nhỏ đang chơi đùa gần
đó, tôi thử chụp xóa phông cành me, chụp ngược sáng một em bé…rồi quay phim
lại, trả mày, đạp xe lên cửa hàng, vào phòng tối tráng phim. Trong lúc chờ phim
khô, tôi rũ hai cô bé đi uống nước mía. Tôi nói với hai cô bé là minh sẽ chụp
chui như góp ý của hai cô:
- Anh dự định mua một cài máy, chụp lai
rai kiếm tiền như ý của Thu…mấy em giúp anh nghe, khi nào anh cần thì cho anh
mượn đèn, mượn phòng tối của cửa hàng làm hình cho khách…Lâu lâu mình ăn chè,
được chưa?
Cả
hai cùng vui vẽ, hai cô đều con nhà khá giả, nếu không nói là giàu, rất thoải
mái…với đề nghị của tôi. Những tấm hình rọi ra khá đẹp, tôi hài lòng nhưng bắt
đầu nghĩ đến chuyện khó khăn nhất: xoay tiền !!!
oOo
Lam cũng lo lắng như tôi; thầy không có
cách nào mượn ai, tôi nói:
- Hay là anh nói với ông ấy bàn thiếu cho
mình, qua tết mình thanh toán?!
- Ai lại vậy, cháu ông ấy là học trò em,
họ nghĩ cô giáo lợi dụng, này nọ phiền lắm. anh biết bà Linh không?
- Bà Linh nào?
- Bà Linh đi buôn thuốc lá ngoài Quảng
Ngãi vào bán sỉ lại cho mấy bà ở chợ này đó, bà ấy có cho cầm đồ lấy lãi!
Tôi tròn mắt nhìn Lam:
- Mình có tài sản gì mà cầm?
- Hai chiếc xe đạp, cầm một chiếc, lấy
tiền trả tiền máy ảnh, còn một chiếc anh đi làm, em đi dạy thì đi bộ cũng
được…Gần mà, qua tết mình chuộc lại!
Đám cưới xong, chúng tôi có hai chiếc xe đạp
là tài sản, ngoài ra không có thêm gì!
Tôi ngẫm nghĩ, nói là qua tết chứ thực ra,
nếu suôn sẻ thì chỉ cần đàm cưới của Hòa là đủ số tiền đó. Thời này chụp hình đen
trắng rất có lãi. Giá mà hôm trước, tôi cầm 100 đồng tiền của Hòa đưa thì bây
giờ đỡ tính toán!
Tôi và Lam đi cầm chiếc xe, nhưng tôi
không cho Lam vào nhà bà Linh mà ghé nhà bà ngoại, đợi tôi. Người ta cầm vàng
hay những gì quý giá, tôi thì cầm chiếc xe cũ nên rất ngại bà ấy không cầm!
May là suôn sẻ cả, Tôi cầm ba mươi ngàn
chứ không phải chỉ hai lăm ngàn, còn mua hai lon phim orwo và 4 viên pin cho
đèn nữa…
Sáng hôm sau tôi đạp xe về Phan Rang mua
phim và pin, đoạn đường 34 km, di, về là 68 km vẫn không quá xa đối với tôi
thời đó!
oOo
Ngày làm phép Hòa đến, tối hôm đó tôi
cùng đến nhà thờ với đôi hôn phối. Lam va mẹ Lam cũng đi lễ. Tôi đã chụp mấy đám cưới
cho cửa hàng, nhưng lần này, tôi run thật sự…
Tôi dặn đôi hôn phối” “khi đọc sách thánh
xong thì nói to: Đó là lời Chúa, xong là ngậm miệng, đứng vậy, lúc này tôi mới
chụp. Khi dâng bành rượu cũng nhìn Linh mục, khi chúc bình an cho nhau thì quay
hẳn người vào nhau rồi cùng cúi đầu…”
Những cái xui của nghề này thường ở những
dều không ngờ! Tôi kỷ càng thử máy, đèn từ trước, nhưng rồi vẫn bị khốn khổ vì
cái đèn flass! Tôi tránh cái đèn dùng bình accu của cửa hàng, chọn cài đèn 4
viên pin đại cho gọn, nhưng…ngay khi đọc sách thánh, lúc mà mọi con mắt đều
hướng vào cô dâu và chú rễ, xui xẻo xảy ra! Tôi chụp Hòa với bố cục ngang, tốt!
đến cô dâu, có voan dài. hơn nữa phải khác bố cục nên tôi đễ máy dọc, khung
hình đứng, đèn không nhá sáng! tôi lên phim thật nhanh, chụp lại vẫn không nhá!
Tiếng xì xào nỗi lên ở dưới, cô dâu chờ tôi bầm ba lần không được, phải xuống
chứ không thể đứng chờ hoài…Tôi chạy nhanh ra ngoài lên phim bấm mầy lần thì ác
thay vẫn nhá đèn, bấm lại mấy lần cho chắc ăn, tôi gồng mình, vào lại, tự trấn
an: nếu chỉ một tấm đọc sách thánh thì không sao, sau lễ vẫn có thể lên dứng
chụp lại được! Trong lòng lo âu, vì không hiểu được nguyên nhân nên càng hồi
hộp hơn.
Hồi đó, thợ chụp hình ở vùng quê tôi còn
hiếm, có thể nói làm nghê này rất oai, Trang
trọng nhất là những lúc chụp lễ làm phép cưới. hôm nay lại có Lam va mẹ Lam
cùng đi lễ, tôi biết họ cũng xót xa, pha với nỗi xấu hổ như tôi…Có lẽ cả hai
đang cầu nguyện !
Buổi lễ vần diễn tiến, những kiểu chụp
đếu nhà đèn, nhưng đến kiểu chúc bình an cho nhau, tôi lùi xa để lấy đôi hôn phối
trong khung máy dọc, dèn lại không nhá! Tôi nhanh tay lên phim bấm lại vẫn
không nhá! Nghi thức này chỉ diển ra trong 30 giây! Nhưng quan trọng và nếu
không bị hư thì tấm hình rất đẹp! Tiếng xì xào lại nổi lên, lân này to hơn và
có lẽ với nhiều từ ngữ tàn độc hơn!!!
Tôi cố gắng lắm mới giữ được bình tỉnh
tiếp tục cho đến hết buổi lể, sau đò tôi bố trí chụp lai hai kiều hình không
nhá đèn, cùng lúc trấn an đôi hôn phối, lúc này tôi mới phát hiện ra là do đèn
quá nặng, khi để nghiêng máy, đèn kéo xuống làm chân máy không tiếp được với chân
đèn ở thân máy, mất “ mối mát”!!!
Từ đó, suốt đàm cưới tôi không chụp dọc
máy...Phim hư cũng nhiều, sáu cuộn phim 36mm, tôi chỉ ra được 160 kiểu ảnh!
Buồn nhất là câu nói thật lòng mà buồn
tủi của mẹ Lam:
- Lần sau thằng Sinh chụp đàm cưới chắc
mẹ không dám đi lễ nữa!!!
Tôi không buồn vì
câu nòi mà thương bà hơn vì lúc ấy bà quỳ trong đàm người dự lễ, mọi con mắt đổ
dồn về phía bà và Lam: “Thằng rễ của bà Cầm đó, nó là chồng cô giáo Lam con bà
ấy !!!
May là về sau tôi mua được đèn. Không lệ
thuộc những cái flass nặng nề của cửa hàng! Tôi chụp hình chững chạc, tự tin và
nhất là luôn vui vẽ…nên cũng đông khách!
Giáng sinh và tết
năm đó, không thông bào gì nhưng của hàng, phòng Văn Hóa Thông tin dường như
thả lỏng, chụp hình tự do, những giáo viên lâu nay dấu kỷ máy, cũng đem ra chụp
kiếm tiền…thế nhưng tụi tôi vẫn gọi đùa với nhau là chụp hình chui! Bởi chưa ai
cấp phép hay thông báo gì vể khoản này, thợ chụp ảnh có thể bị bắt và tịch thu
máy ảnh bất cứ lúc nào…
Còn tiếp: Vui buồn đời thợ
ảnh, phần VII: Có đám tang nào buồn hơn!
Sài gòn, ngày 2 tháng 9 năm 2017.
Trạch
An-Trần Hữu Hội
-
chỉ là chụp ảnh thôi mà
Trả lờiXóa